همایون خرم
امیر
همایون خرم معروف به همایون خرم (زادهٔ ۱۳۰۹ در بوشهر - درگذشتهٔ شامگاه
۲۸ دی ۱۳۹۱ در تهران)، نوازندهٔ نامدار ویولن، موسیقی‌دان و آهنگساز موسیقی
ایرانی بود. او یکی از اعضای شورای عالی خانه موسیقی ایران بود.
زندگینامه
از آنجا که مادرش از شیفتگان موسیقی اصیل ایرانی بود و از بین مقام‌های موسیقی ایرانی، به دستگاه همایون علاقه‌ای وافر داشت، نام همایون را برای فرزند خود انتخاب کرد. خرم در سن ۱۰-۱۱ سالگی به مکتب استاد صبا راه یافت و چند سال بعد به عنوان نوازندهٔ ۱۴ ساله، در رادیو به تنهایی به اجرا پرداخت. بعدها در بسیاری از برنامه‌های موسیقی رادیو، خصوصاً در برنامه گلها، به عنوان آهنگساز، سولیست ویولن و رهبر ارکستر آثاری ارزشمند ارائه داد.
ساز همایون خرم سازی پر صلابت، سنگین و عاری از " جنگولک بازی " روی سیم ها بود. گر چه در شیرین نوازی خرم را نمیتوان با پرویز یاحقی و حبیب الله بدیعی هم تراز دانست با این حال توانایی او در آفرینش آنی ملودیهای جاندار و جذاب، بافت تکنوازیهای او را به مراتب از کارهای دیگران خوش ساختتر و پرمایهتر می سازد. از این بابت خرم و علی تجویدی را میتوان در یک گروه قرار داد چون قابلیت آهنگسازی این دو بر نوازندگیشان چیره بود، درست عکس آنچه در مورد بدیعی و یاحقی می توان گفت . نباید از قلم انداخت که خرم، همانگونه که تجویدی، آهنگسازی تجربی و منحصرا ذوقی نبود. وی بنیادهای علمی آهنگسازی را آموخته بود و بر آنها تسلط داشت. از جمله اینکه هارمونی را با فریدون فرزانه و با شیوه " سارلی " فراگرفته و در سازبندی از کورساکف متأثر بود. خوش سلیقگی و نوآوریهای خرم در تنظیم کارهایش جدا شنیدنی است. شیوه تقسیم ملودی و همراهی سازها نزد خرم بسیار حساب شده و پرداخت کار بیخدشه و نقص است. قدر مسلم اینکه بخش گسترده ای از آثار خرم حافظه موسیقایی حداقل سه نسل از ایرانیان را در سیطره خود دارد. دشوار می شود ایرانیای را یافت که نتواند ترانه "امشب در سر شوری دارم " را زمزمه کند. گر چه باید تاکید کرد که اعتبار خرم هرگز در ترانه های ساده و همه پسندش خلاصه نمی شد و نمی شود . کارهای ارکسترال او که غالبا جمله بندیهایی مرکب و پیچیده توام با ضرب آهنگهای بسیار متنوع دارند نمونههای گاه سمفونی گونهایی از موسیقی ایرانی به دست میدهند که کمتر آهنگسازی یارای برابری با آن ها را داشته است. خرم با تواناترین و حرفهای ترین خوانندگان دوران دو دهه طلایی موسیقی ایران همکاری نزدیک داشته است. حسین قوامی، الهه، مرضیه،گلوریا روحانی، دلکش، شجریان، گلپا و ایرج از آنانند. با این حال نباید از یاد برد که " پروین زهرایی منفرد" تا چندین سال خواننده انحصاری آثار خرم محسوب میشد. سنگینی و بیپیرایگی صدای پروین قرینه سنگینی و بیپیرایگی ساز و نغمه خرم بود. علیرغم آن که برخی از کارهای خرم با صدای خوانندگان دیگر بازخوانی شده است، مشکل میتوان گفت که درخشش و ظرافت بازخوانیها به پای اجراهای گذشته میرسد. طی بیش از سه دهه تدریس، جوانان بسیاری از محضر درس خرم بهرمند شدند که امروز امانتدار مکتب استاد خود هستند. اما خرم در مصاحبه ای با علی دهباشی در نشریه بخارا از مانی فرضی، پژمان پورزند و بابک شهرکی به عنوان زبدهترین شاگردان خود نام می برد وی همچنین تحصیلات دانشگاهی خود رادردانشگاه علم و صنعت ایران در رشته مهندسی برق ادامه داد. در جلد سوم کتاب موسیقی‌دان ایرانی نوشته پژمان اکبرزاده آمده است: «پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران، فعالیت‌های اجرایی همایون خرم دچار وقفه‌ای چندین ساله شد. اوقات او از آن پس، بیشتر صرف تدریس خصوصی ویلن و فعالیت‌های پژوهشی درباره موسیقی ایرانی شد.»
از فعالیت های دیگر ایشان می توان به سخنرانی درباره:
- موسیقی ایرانی در مراکز هنری و فرهنگی اروپا و آمریکا مانند دانشگاه UCLA
- استاد صبا و موسیقی ایرانی دانشگاه گیلان، دانشگاه پزشکی شیراز
- استاد ابوالحسن صبا انجمن موسیقی فارس
- مقامات موسیقی ایرانی دانشگاه علامه طباطبایی
- استاد علی نقی وزیری فرهنگسرای ارسباران
- مشخصات موسیقی ایرانی دانشگاه صنعتی اصفهان
- سخنرانی های متعدد دیگر در تالار رودکی تهران به مناسبت های مختلف اشاره کرد.
سمت‌ها
- آهنگساز در برنامه‌های موسیقی ایرانی و برنامه گلها
- استاد دانشکده موسیقی ملی (هنرستان شبانه)
- دارای درجه ۱ هنری معادل مدرک دکترا از شورای ارزشیابی هنرمندان ایران
- رهبری ارکستر سازهای ملی
- عضویت در شورای عالی موسیقی رادیو
آثار
از ماندگارترین و مشهورترین آثار همایون خرم که در میان مردم ماندگاری و جاودانگی یافته به قرار زیر است: [۸] [۹] [۱۰] [۱۱]
- غوغای ستارگان (امشب در سر شوری دارم) (اوج آسمان) با صدای: پروین
- سرگشته (تو ای پری کجایی) با صدای: حسین قوامی
- طاقتم ده (ساغرم شکسته ای ساقی) با صدای: مرضیه
- رسوای زمانه با صدای الهه
- آتش با صدای سیمین غانم
- آیا همه شما بی‌گناهید (از من بگذرید) با صدای:مرضیه
- اشک من هویدا شد با صدای: مرضیه
- افسانه شیرین با صدای: هایده
- ای ماه من با صدای مرضیه
- بعد از تو هم در بستر غم میتوان با صدای: مهستی
- پیک سحری با صدای: پروین
- تا به کی با صدای: پوران
- خدا کند عاشق شوم با صدای: دلکش
- در میان گلها با صدای مرضیه
- دلم شکستی با صدای: حسین قوامی
- ساقی ببین با صدای: مهستی
- شهزاده رویا با صدای: یاسمین
- عالم تنهایی با صدای: دلکش
- قصه گو با صدای: هوشمند عقیلی
- یارم گره بر مو زده با صدای : الهه
و در سال‌های اخیر:
- آهنگسازی آلبوم تنها ماندم با صدای محمد اصفهانی در سال ۱۳۷۹
- آهنگسازی آلبوم رسوای زمانه با صدای علیرضا قربانی در سال ۱۳۸۸
- ترانه بوی باران از آلبوم نون و دلقک با صدای محمد اصفهانی
وی همچنین با هنرمندانی چون جواد معروفی، جلیل شهناز، فرهنگ شریف، مجید نجاحی، منصور صارمی، جهانگیر ملک و امیر ناصر افتتاح همنوازی کرده‌بود.
کتاب‌ها
- غوغای ستارگان (خاطرات هنری مهندس همایون خرم) انتشارات بدرقه جاویدان ۱۳۸۹ این کتاب توسط علی وکیلی که از شاگردان خرم بوده، ابتدا به صورت شفاهی روی نوار تهیه و سپس نوشته و ویرایش شده است.
- ردیف اول چپ کوک (نوای مهر)؛ شامل آوازها، چهارمضراب‌ها ( به اهتمام بابک شهرکی )
- ردیف دوم راست کوک؛ شامل تعدادی از پیش درآمدها، چهارمضراب‌ها و رِنگ‌ها که هم‌اکنون در حال آماده‌سازی و چاپ است.
درگذشت
او که در اواخر عمر به بیماری سرطان روده مبتلا شده بود و تحت شیمی درمانی قرار داشت، استاد در سن ۸۲ سالگی در روز پنجشنبه بیست و هشتم دی ماه ساعت ۲۳ شب سال ۱۳۹۱ در بیمارستان دی تهران بر اثر سرطان روده درگذشت.
پیکر ایشان، یکشنبه اول بهمن از مقابل تالار وحدت با حضور اهالی موسیقی و دوستداران ایشان به سمت قطعه هنرمندان بهشت زهرا تشییع شد.
منبع:ویکی پدیا